محمدتقی فهیم گفت: زمانی غیرت این مملکت به گونه‌ای بود که «قیصر‌ها» در سینمای ایران ظهور می‌کردند تا انتقام تجاوز به خواهرانشان را بگیرند، اما امروزه در سینمای اجتماعی ما، خواهرانشان را می‌فروشند و از مادر‌هایشان برای جاسازی مواد مخدر استفاده می‌کنند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، هفتاد و ششمین برنامه سینماروایت به نمایش و نقد و بررسی فیلم سینمایی «کوچه بی‌نام» ساخته هاتف علیمردانی پرداخت.
«سینما روایت» در حالی نخستین برنامه سال جاری خود را آغاز کرد که در اولین جلسه، استقبال چشمگیری از برنامه صورت گرفت، به گونه‌ای که دست اندرکاران این مراسم مجبور به استفاده از سالن اصلی مجموعه اسوه شدند تا خیل مخاطبین دچار مشکل نشوند.
نشست نقد و بررسی «کوچه بی‌نام» با حضور «محمدتقی فهیم» و «جبار آذین» از منتقدین سینما و «رسول شادمانی» مجری در حالی برگزار شد که بر خلاف توافق قبلی، هاتف علیمردانی و منصور لشگری قوچانی در جلسه حاضر نشدند.
فیلم در راستای فیلم‌های افراطی به موضوعات اجتماعی ساخته شده
در ابتدای بحث «محمد تقی فهیم» گفت: این فیلم از جمله تولیداتی است که سینمای ایران در مقطعی، گرایش افراطی به سمت طرح و نمایش موضوعات اجتماعی با پایان بندی‌های باز داشته است و فیلمساز سعی کرده در این فیلم پایان باسمه‌ای رضایت آمیزی را رقم بزند. سینمای ایران سه دوره شاهد تولید انبوهی از فیلم‌هایی با گرایش اجتماعی بود.
فیلم مخاطب را به لحاظ عاطفی درگیرمی کند نه تفکر
وی افزود: فیلم نکاتی در بخش «موضوع» و «مضمون» و همچنین اِلمان‌هایی در بخش فرم و ساختار دارد که مخاطب خودش را درگیر می‌کند. بنابراین قبل از اینکه فیلم بتواند مخاطب را به فکر بیندازد بیشتر تلاش دارد از طریق عاطفی، مخاطبش را جذب کند.
فیلم دارای قصه کاملی نیست
این منتقد سینمایی با بیان اینکه فیلم «کوچه بی‌نام» مقدمه کوتاهی دارد تصریح کرد: هرچند که معتقدم کلیت اثر می‌تواند مقدمه چند فیلم دیگر باشد ضمن اینکه فیلم به تنهایی دارای قصه کاملی نیست. از سوی دیگر، فیلم خیلی زود از مقدمه عبور می‌کند و قلابش تماشاگر را جذب می‌کند به گونه‌ای که ما در فیلم شاهد دو سقوط در فیلم هستیم یکی سقوط بچه در چاه و دیگری سقوط هواپیما. لذا با این دو سقوط و با این دو نقطه عطف مهم، فیلمساز توانسته تماشاگر را به فضای تعلیق آمیز وارد کند و او را تا آخر نگه دارد. اما نکته‌ای که ما از سینمای اجتماعی انتظار داریم که همانا جذب تماشاگر و تلنگر به اندیشه مخاطب است را در فیلم نمی‌بینیم.
شخصیت‌ها متحول نمی‌شوند
محمد تقی فهیم اضافه کرد: ما در فیلم با حاجی مهدی (با بازی فرهاد اصلانی) روبرو هستیم که یک آدم مذهبی است که در گذشته اشتباهات و انحرافاتی داشته است، آدم منفعلی بوده اما در نهایت آدم خوبی است اما آدم خوب بودن کفایت نمی‌کند. فیلم به صرف اینکه یک رویکرد واقعیت گرایانه داشته باشد کافی نیست بلکه فیلم به درامی نیاز دارد که به تحول شخصیت‌ها منجر شود.
برخی فیلم‌ها به ورطه خواهر فروشی افتادند!
فهیم اظهار داشت: متاسفانه اغلب فیلم‌های اجتماعی ما به ورطه‌ای افتاده‌اند که یک سینمای فقیرانه، ناقص و بدون قصه را شکل می‌دهد که گویا فقط چند جمله به ظاهر فاخر دارند. همین الان در اکران، فیلم‌هایی داریم که به ورطه خواهر فروشی افتاده‌اند! یک موقع غیرت این مملکت طوری بود که «قیصر‌ها» در سینما ظهور می‌کردند و انتقام تجاوز به خواهرانشان را می‌گرفتند، اما امروز در سینمای اجتماعی ما، خواهرانشان را می‌فروشند و از مادر‌هایشان به عنوان جاسازی مواد مخدر استفاده می‌کنند!
علیمردانی توانایی ساخت یک اثر سروپا را دارد اما در مضمون ضعیف است
وی افزود: آقای علیمردانی فیلمساز نوجویی است که توانایی ساخت یک اثر خوب را دارد اما در بحث مضمون به سمتی غلتیده است که فکر می‌کند همه مشکلات در خانواده‌های مذهبی است. در حالی که باید بدانیم بیشترین آمار «اعتیاد و فساد» در اقشار مرفه جامعه است اما فیلمساز وقتی می‌خواهد به سمت بیان این نوع موضوعات برود یک خانواده فقیر را پیدا می‌کند و تا جایی که قدرت داشته باشد آن را له می‌کند. امروزه فیلمسازان ما به سمت «سنت» می‌روند و تصور می‌کنند آنانند که باید ادامه دهنده جریان فیلمفارسی و جریان مبارزه سنت و مدرنیته باشند! فکر می‌کنند چون سینما بر اساس کهن الگوی قدیمی و عقب ماندگی کاراکترهای مذهبی استوار است بلافاصله همه قواعد ارسطو را در درام کنار می‌گذارند و به بحث سنت می‌پردازند در حالی که اینگونه نیست.
تحقیق در این نوع فیلم‌ها بسیار ضروری است
این منتقد گفت: نباید انتظار داشته باشیم که فیلمسازان ما به سمت مذهب نروند چون ما یک کشور مذهبی هستیم اما منصف بودن فیلمساز در طرح این نوع مضامین مهم است. ضمن اینکه تحقیق در این نوع فیلم‌ها امر بسیار ضروری است.
نباید سطحی‌ترین کاراکتر‌ها «مذهبی» نشان داده شوند
وی ادامه داد: ما در فیلم کوچه بی‌نام شاهد خانواده‌ای هستیم که همه افراد آن به لحاظ شخصیتی تخت هستند یعنی بخشی «سیاه» و بخشی دیگر «سفید» هستند. بخشی در مفاسد اسیر شدند و بخشی تلاش دارند در دایره سنت و مسائل ظاهری مذهبی دست و پا بزنند به عبارت بهتر، شخصیت‌ها شناسنامه ندارند. بنابراین نباید بدون شناخت لازم و تحقیق، آدم‌هایی را دستمایه فیلم قرار داد که دارای ویژگی‌های مذهبی هستند.
کشور ما در زمانی که جهان مدعی بود دوران مذهب به پایان رسیده، انقلابی با رویکرد مذهبی انجام داد که حتی بر روی منطقه نیز تاثیرگذار بوده است. لذا مذهبی که این همه قدرت دارد چطور باید سطحی‌ترین کاراکترهای سینمایی‌اش، مذهبی باشند! چرا ما نباید فیلم‌هایی داشته باشیم تا نمایندگان تفکرات مذهبی در فیلم‌ها حضور داشته باشد؟
«کوچه بی‌نام» مقبول‌ترین فیلم هاتف علیمردانی است
در ادامه «جبار آذین» منتقد دیگر این برنامه «کوچه بی‌نام» را در میان آثار علیمردانی مقبول‌تر دانست و گفت: به نظر می‌رسد آقای هاتف علیمردانی به عنوان یک فیلمساز نواندیش و تجربه گرا، مسیر خوب و رو به جلویی را در سینما طی کرده و فیلم‌های ایشان گام به گام از حرفه‌ای شدن او حکایت می‌کنند. شاید بتوان گفت فیلم «کوچه بی‌نام» مقبول‌ترین فیلم ایشان محسوب می‌شود.
ملودرامی شکل نگرفته است
وی با بیان اینکه «کوچه بی‌نام» قرار بوده یک ملودرام اجتماعی و خانوادگی باشد اما اینگونه در نیامده است تصریح کرد: برای ایجاد ملودرام، ملزوماتی لازم است اما چون این فیلم، قصه پرداخت شده‌ای ندارد و شخصیت‌ها پردازش درستی ندارند و قصه به سامان نمی‌رسد بنابراین ملودرام هم شکل نمی‌گیرد و در نتیجه، مخاطب نیز نمی‌تواند با خانواده فیلم ارتباط لازم را برقرار کند.
فیلم نه ملودرام است نه اثر اجتماعی
این منتقد ادامه داد: متاسفانه در فیلم اصلا شخصیتی وجود ندارد و تنها فردی که روی شخصیت آن قدری کار شده حاج مهدی است. حتی در مورد فروغ و احترام که جای کار بیشتری می‌طلبیده تا بتوانند قطب‌های درام را شکل ببخشند کم کاری نشده است. بنابراین به این فیلم نه می‌توان عنوان ملودرام نه فیلم خانوادگی و نه حتی یک اثر اجتماعی - با تمام این ویژگی‌هایی که این موارد دارند – خطاب کرد.
به گفته جبار آذین، فیلم در حالی برای گفتن حرف‌هایش از قصه یک خانواده سنتی بهره گرفته که حتی نتوانسته به خوبی قصه را پرداخت کند.
بازی‌ها، میزانسن و صحنه آرایی فیلم خوب است
آذین با بیان اینکه فیلم «کوچه بی‌نام» مشکلات پرداختی زیادی دارد و آنجایی که قرار است به آیین‌ها وسنت‌های این خانواده بپردازد به سرعت عبور می‌کند اظهار داشت: کارگردان با وجودی که تلاش زیادی کرده برای اینکه این فیلم حرفه‌ای‌تر باشد اما در ساخت فیلمی در قالب ژانر اجتماعی و خانوادگی ناموفق عمل کرده است اما در بخش‌هایی از فیلم همچون گرفتن بازیهای خوب، میزانسن و صحنه آرایی‌ها، بسیار موفق بوده است.
فیلمسازان به فرهنگ و اعتقادهای جامعه احترام بگذارد
جبارآذین به عنوان نکته پایانی این نشست اظهار داشت: ما در میان فیلمسازان کشور جوانان مستعد کم نداریم از جمله آقای علیمردانی که توانایی این را دارد که فیلم‌های خوب اجتماعی بسازد به شرطی که از کار‌شناسان اجتماعی بهره‌مند شود و به فرهنگ و اعتقادهای جامعه احترام بگذارد.
«کوچه بی‌نام» فیلمی معمولی اما سوار بر کلیشه
محمد تقی فهیم هم به عنوان نکته پایانی گفت: فیلم «کوچه بی‌نام» یک فیلم معمولی در انعکاس بخشی از واقعیت‌های جامعه است اما فیلمساز از اینکه چگونه واقعیت را تبدیل به حقیقت کند کاملا سوء استفاده کرده و بر کلیشه دائمی سینمای ایران مبنی براینکه پدیده‌های منفور در حول وحوش خانواده‌های مذهبی است سوار شده است.
رسول شادمانی نیز در خاتمه از اکران و نقد و بررسی فیلم «ایستاده درغبار» در برنامه هفته آینده «سینماروایت» خبر داد.
هفتاد و ششمین برنامه «سینماروایت» عصر دیروز (یکشنبه) 29 فروردین در مجتمع فرهنگی اسوه برگزار شد.
