انتخاب فیلم برای ارسال به آکادمی اسکار، همیشه در ایران، موضوعی بحث انگیز بوده است. با اینکه ظاهرا کمیته ای متشکل از چهره های سینمایی و نمایندگان وزارت ارشاد و خانه سینما در انتخاب فیلم برای اسکار وجود دارد اما همیشه دخالت گروه ها و نهادهای غیر سینمایی در این مورد، کار انتخاب کنندگان را سخت کرده است. برای این گروه ها، ارزش های سینمایی یک فیلم و داشتن ویژگی های لازم برای پذیرفته شدن در اسکار چندان اهمیتی ندارد بلکه از دید آنها، فیلم منتخب برای ارسال به اسکار باید واجد شرایطی باشد که آنها می پسندند و تشخیص می دهند.
مطابق سنت آكادمی اسكار، هرساله كشورهای مختلف، یک فيلم به عنوان نماينده سينمای آن کشور را به اسكار معرفی می كنند و از میان فیلم‌های واجد شرایط، ابتدا ۹فیلم به فهرست کوتاه نامزدهای بخش بهترین فیلم غیر انگلیسی‌‌زبان راه پیدا کرده و در مرحله بعد، پنج نامزد نهایی انتخاب می‌شوند. اسامی اين پنج فيلم نهايی بايد تا ۲۵ژانویه ۲۰۱۷همراه نامزدهای دیگر بخش‌ها اعلام شود.
طبق قوانین آکادمی اسکار، فیلم‌هایی می توانند در بخش بهترین فیلم خارجی اسکار پذیرفته شده و رقابت کنند که پیش از سی ام سپتامبر (نهم مهرماه) حداقل یک هفته نمایش عمومی داشته باشند. انتخاب فیلم پيشنهادی به عنوان نماينده سينمای يک کشور، در آن كشور به وسیلۀ یک سازمان و یا یک کمیتۀ انتخاب سینمایی، انجام می شود كه فهرست اعضاء این كمیته انتخاب باید تا تاریخ ۱۳آگوست، به آكادمی اسکار معرفی شده باشد.
به گفتۀ علی سرتیپی، پخش کنندۀ فیلم «فروشنده»، این فیلم از روز چهارشنبه دهم شهریور در ۳۵سالن سینما در سراسر کشور اکران خواهد شد. «فروشنده» همچنین پخش کنندۀ معتبر فرانسوی و آمریکایی دارد و پس از اکران در ایران، در کشورهای اروپایی و آمریکا اکران خواهد شد.
آیا «فروشنده» بهترین گزینه برای ارسال به اسکار است؟
اصغر فرهادی تنها فیلمساز ایرانی است که توانست مجسمه اسکار را به ایران ببرد. او در سال ۲۰۱۱به خاطر فیلم «جدایی نادر از سیمین» برندۀ جایزۀ اسکار بهترین فیلم خارجی شد. بنابراین، اعضای کمیته اسکار که آمریکایی و عضو صنعت فیلم آمریکا هستند، با نام فرهادی و کار او آشنایی دارند و این خود امتیاز بزرگی است و شانس فیلم «فروشنده» را برای پذیرفته شدن در این بخش بالا می برد. به علاوه سینمای فرهادی از جمله «فروشنده»، سینمایی روایی و قصه گو در ژانر ملودرام خانوادگی با عناصر درام جنایی است که ژانری آشنا در سینمای آمریکاست و برای اعضای آکادمی قطعاً ملموس و جذاب است. به ویژه آنکه، نمایشی که در فیلم اجرا می شود، نمایش «مرگ فروشنده» اثر آرتور میلر است که از برجسته ترین درام نویسان آمریکایی است و اغلب آمریکایی ها با آثار او آشنایی دارند و اجراهای مختلفی از آن را در تئاتر و سینما دیده اند.
از میان فیلم های به نمایش درآمده در سال گذشته، فیلم های «ابد و یک روز» ساخته سعید روستایی، «لانتوری» ساختۀ رضا درمیشیان، «اژدها وارد می شود» ساختۀ مانی حقیقی، «وارونگی» ساختۀ بهنام بهزادی، «دختر» ساخته رضا میرکریمی و «ایستاده در غبار» ساخته محمدحسین مهدویان، مهمترین رقبای فیلم «فروشنده» اند. از میان این فیلم ها، فیلم «دختر»، برنده جایزۀ بهترین فیلم جشنواره مسکو شد و «لانتوری» و «اژدها وارد می شود»، هم فقط در جشنواره فیلم برلین، شرکت داشته اند اما هیچکدام از این فیلم ها، در حال حاضر پخش کنندۀ معتبر بین المللی ندارند.
به گفتۀ «کتایون شهابی»، پخش‌کننده بین‌المللی ایرانی که امسال عضو هیئت داوران بخش مسابقه جشنواره کن نیز بود، «فروشنده»، فیلمی است که از همه نظر شایستگی معرفی به آکادمی اسکار را دارد. به اعتقاد شهابی، غیر از قوانینی که مربوط به اکران فیلم در کشور موردنظر در زمانی مشخص است، حضور در جشنواره‌های معتبر بین‌المللی و مهم‌تر از همه داشتن پخش‌کننده آمریکایی، از عوامل مهمی است که «می‌تواند شانس یک فیلم را برای موفقیت در آکادمی اسکار بالا ببرد.»
شهابی در مورد شانس گزینه‌های دیگری مثل «لانتوری» یا «ایستاده در غبار» برای پذیرفته شدن در اسکار در صورت معرفی این فیلم ها به آکادمی گفت: «ایستاده در غبار را ندیدم. قطعا فیلم خوبی است، اما معمولا اشتباهی که برای فرستادن یک فیلم به اسکار می‌شود این است که لزوما اگر فیلمی خوب است پس حتما شانسی در اسکار خواهد داشت. همان‌طور که گفتم، داشتن پخش‌کننده بین‌المللی و حضور موفق جهانی نکات بسیار مهمی در شیوه انتخاب فیلم‌هاست.»
محمدحسین مهدویان، کارگردان فیلم «ایستاده در غبار» که فیلمش از سوی برخی رسانه‌ها به عنوان یکی از گزینه های معرفی به آکادمی اسکار در نظر گرفته شده، در مورد احتمال انتخاب فیلمش برای ارسال به اسکار گفته است: «اولین چیزی که به آن فکر کردم این بود که چرا حتی خودم به این موضوع فکر نکرده بودم که نماینده ایران در اسکار کیست؟ منظورم این است که آنقدر این ذهنیت شکل گرفته بود و فرستادن «فروشنده» به اسکار محرز شده بود که دیگر به گزینه‌های دیگر فکر نمی‌شد؛ در حالی که فیلم من هم مثل همه فیلم‌های دیگری که امسال اکران شده‌اند به طور بالقوه این شانس را دارد که به عنوان نماینده ایران به اسکار معرفی شود؛ باید به این فکر کنیم که چرا فیلم‌های دیگر نه؟ چرا «لانتوری»، «ابد و یک‌روز»، «اژدها وارد می‌شود» و «نفس» نه؟»
ایستاده در غبار ساخته محمدحسین مهدویان
به اعتقاد مهدویان، همۀ فیلم‌ها باید شانس یکسانی در این انتخاب داشته باشند: «هرچقدر هم این فیلم (منظور فیلم فروشنده است)، فیلم معتبر و خوبی باشد، نباید فیلم‌های خوب دیگری که اکران شدند مثل فیلم سعید روستایی یا «لانتوری» نادیده گرفته شوند، بلکه بر اساس نظر این شورا باید بهترین نماینده برای اسکار انتخاب شود و این انتخاب هم عادلانه صورت گیرد.»
او در مورد اینکه آیا معرفی فیلم «ایستاده در غبار» به اسکار تصمیم درستی است یا نه می گوید: «ایستاده در غبار، فیلم خاصی است و حتی من برای جشنواره فیلم فجر و اکران داخلی هم نمی‌توانستم پیش‌بینی‌ای داشته باشم، چه برسد به اسکار که این‌قدر شناخت کمی نسبت به آن دارم. وقتی گفتم که همه باید به نظر آن شورا احترام بگذاریم، حرف سیاست ورزانه‌ای نزدم. واقعا فکر می‌کنم من نمی‌توانم نظر دهم و انتخاب کمیته انتخاب نماینده ایران بهترین تصمیم است.»
اما مخالفان فیلم «فروشنده» چه کسانی اند و علت مخالفت آنها چیست؟
تا کنون حمله به یک فیلم، بعد از اکران عمومی آن اتفاق می افتاد اما حمله به فیلم «فروشنده»، درست بعد از نمایش موفقیت آمیز آن در جشنواره فیلم کن آغاز شد. بعد از پایان جشنواره فیلم کن، مخالفان فیلم «فروشنده» سرمایه گذاری موسسه فیلم دوحه از قطر در فیلم «فروشنده»، را بهانه قرار داده و به اصغر فرهادی حمله کردند. اما همان زمان، حجت الله ایوبی، رئیس سابق سازمان سینمایی، ضمن دفاع از سرمایه‌گذاری شرکت های خارجی در فیلم های ایرانی، گفت: « این که فردی یا بخشی از هر جایی در فیلمی مشارکت کند، نمی‌دانم چه مشکلی دارد؛ چون مگر ما نژادپرست و ضد عرب هستیم که با یک سرمایه‌گذار مثلاً هلندی یا اروپایی مشکل نداشته باشیم اما با یک سرمایه‌گذار عرب مشکل داشته باشیم؟»
طی روزهای گذشته، همزمان با انتشار اخبار مربوط به اکران عمومی فیلم «فروشنده» و احتمال ارسال آن به اسکار، بار دیگر حملات سایت های اصول‌گرا مثل مشرق، رجانیوز، تسنیم و یالثارات به این فیلم و کارگردان آن آغاز شد.
هفته نامه «یالثارات»، ارگان انصار حزب الله، با انتقاد از حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی به خاطر اکران فیلم «فروشنده» در سینماهای وابسته به این نهاد، آن را فیلمی دانست که به تهیه کنندگی «الکس مالگه صهیونیست» ساخته شده و «مروج ولنگاری فرهنگی» است: «اکران فیلم فروشنده، مصداق ولنگاری فرهنگی است، دوسیه‌اش مفتوح شده و قابل بسته شدن نیست، مگر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، پروانه نمایش فیلم را ابطال کند و به نگرانی امت شهید پرور و خانواده‌هایی که نگران اوضاع نابسامان فرهنگی در سینما هستند، خاتمه دهد.»
«یالثارات» با انتقاد از وزیر ارشاد و حمایت احتمالی این وزارتخانه از ارسال «فروشنده» به عنوان نماینده سینمای ایران برای حضور در آکادمی اسکار نوشت: «باید از مسئولان فرهنگی دولت بنفش بپرسیم، شما سیاسیونی که سال گذشته برای حفظ و اعتلای آبروی نظام جمهوری اسلامی فیلم محمد(ص) به کارگردانی مجید مجیدی را به عنوان نماینده ایران به اسکار معرفی کردید می‌توانید فیلم فروشنده را به آکادمی اسکار معرفی کنید که مصداق ولنگاری فرهنگی است؟! این سئوال بزرگی است که باید نمایندگان مجلس از فرزند آیت‌الله جنتی بپرسند؟ چون فیلمی که به عنوان نماینده ایران معرفی می شود و از جانب حاکمیت به آن آکادمی معرفی می‌شود باید در سطح استانداردهای اخلاقی و عرفی جمهوری اسلامی باشد که متاسفانه فروشنده در آن سطح نیست و مصداق ولنگاری فرهنگی است.»
اما حجت‌الله ایوبی، رئیس سابق سازمان سینمایی، در دفاع از فیلم «فروشنده، آن را از کارهای درخشان فرهادی دانسته و گفته است که فرهادی، «همه آنچه را یک فیلمساز ایرانی برای ساخت فیلم در نظام جمهوری اسلامی ایران احتیاج است، از پر کردن فرم و دریافت مجوزهای لازم و در واقع همه آداب و اصول فیلمسازی در ایران را اجرا و رعایت کرده است.»
سایت مشرق نیز از فیلم فرهادی به عنوان «سیاه، مثل کراوات آقای فرهادی» نام برد و سایت رجانیوز آن را «فیلم ضدغیرت فرهادی» نامید.
جواد شمقدری، مدیر سابق سازمان سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز که قبلاً مدعی شده بود که نقش موثری در موفقیت فیلم «جدایی نادر از سیمین» فرهادی در اسکار داشته و به خاطر لابی گری او بود که جایزۀ اسکار نصیب فیلم فرهادی شد، بعد از موفقیت فیلم «فروشنده» در کن، با ارسال پیامی، به انتقاد شدید از سینمای فرهادی پرداخته و گفت: «فیلم‌های فرهادی نسبتی با انقلاب و اسلام ندارد. باز خدا را شکر تعرضی هم به این حوزه‌ها نمی‌کند. باید این فاصله‌گذاری را بین ایشان و بعضی از فیلم‌سازان دیگر قائل شویم.»
«فروشنده» با بازی ترانه علیدوستی، شهاب حسینی و بابک کریمی، داستان زوج بازیگری از طبقه متوسط است که در نمایش مرگ فروشنده آرتور میلر بازی می کنند اما اسباب کشی آنها به خانه ای اجاره ای که قبلا زن خودفروشی در آن زندگی می کرده باعث ایجاد دردسر و گرفتاری برای آنها می شود. «فروشنده»، توانست جایزۀ بهترین فیلمنامه برای اصغر فرهادی و بهترین بازیگر مرد برای شهاب حسینی در جشنواره فیلم کن امسال را از آنِ خود کند.
حال باید منتظر ماند و دید که کمیته انتخاب فیلم برای اسکار چه تصمیمی خواهد گرفت و کدام فیلم، نماینده سینمای ایران در اسکار خواهد بود.
هشتاد و نهمین دوره جوایز اسکار، روز یکشنبه ۲۶فوریه ۲۰۱۷ (هشتم اسفند) در سالن کداک تیه‌تر لس آنجلس برگزار خواهد شد.
