حسام حاجی پور - قطار در حرکت است، خیابان پر است از ماشین های در حال حرکت، آدم ها در پیاده روها راه می روند، خرید می کنند و دوباره به حرکت ادامه می دهند. این تصویری معمولی است از آنچه که در مقابل چشمانمان جریان دارد اما مشکل از جایی شروع می شود که هوا سرد می شود و بارش باران آغاز...
آن وقت است که آدم ها برای خیس نشدن به زیر چتر یکدیگر می روند. همان موقع که نظم جاری در زندگی آنها به هم می ریزد.
«گذشته» روایت گر آدم هایی است که از ترس خیس شدن و تنها ماندن زیر باران به زیر چتر کسانی می روند که ممکن است برایشان غریبه باشند اما هر چه باشد بهتر از بی پناهی است. آنها گناهی ندارند. می خواهند زندگی کنند. می خواهند به دیگران عشق بورزند و دیگران هم دوستشان داشته باشند. اما چیزی در گذشته مانع حرکت آنها، همراه با جریان سیال هستی به سوی آینده شده است.
به راستی چه چیزی و یا چه کسی مسبب این اتفاقات در گذشته است!؟ شاید سوال ظاهری «گذشته» همین باشد، اما در نهایت نوک پیکان اتهام را به سمت هیچ یک از شخصیت هایش نشانه نمی گیرد.
"اصغر فرهادی "این بار بر خلاف فیلم »جدایی نادر از سیمین» که با ایجاد یک گره داستانی پررنگ و پهن کردن بستری از تعلیق بر داستان اش شخصیت های فیلم را در موقعیتی چالش برانگیز قرار داده بود تا واکنش ها را ضبط و ماهیت آنها نمایان کند، داستانی به مراتب سرراست تر و واضح تر بیان می کندو ما هم به همراه شخصیت های اصلی «گذشته» در موقعیتی قرار می گیریم تا با یک اتفاقی که مدتی است رخ داده مواجه می شویم: (خودکشی همسر سمیر با بازی طاهر رحیم). حالا دلیل خودکشی، پی بردن آن زن به ارتباط همسرش با شخص دیگری بوده یا علت دیگری داشته، دیگر فرقی نمی کند. درست است که تا پایان علت این اتفاق در هاله ای از ابهام قرار می گیرد و تبدیل به گره مهم داستان می شود اما...
فرهادی، هوشمندانه خلق موقعیت های زندگی حال شخصیت های داستان اش را فدای پررنگ کردن میزان تعلیق داستان نمی کند.
«گذشته» به جای این که داستانی را شروع کند که تماشاگر پایان اش را نداند، موقعیت هایی را خلق می کند که هم شخصیت های فیلم و هم مخاطب عکس العمل هایشان را در آن لحظات بروز دهند. و محور اصلی «گذشته» بر همین اساس یعنی لحظه و اکنون بنا شده است.
احمد چند سال پیش به دلیل ترک کشور اش و زندگی در کشوری غریب سختی زیادی را متحمل می شود، سمیر به خاطر افسردگی همسر اش که دیگر توجه گذشته را به او نداشته به ماری (همسر سابق احمد) پناه می برد. ماری هم که از احمد دور شده، همراهی سمیر را می پذیرد. همه آنها واکشن هایی در لحظه و موقعیت آنی شان نشان داده اند. واکنش هایی که غیر از آن، کار دیگری در آن موقعیت از دستشان ساخته نبوده. و همین روال می تواند به صورت معکوس به عقب برگردد و مثلا موقعیت هایی که احمد در آن قرار گرفته و حاضر شده تا در کشوری دیگر و با زنی با زبان بیگانه زندگی کند یا دلیل افسردگی همسر سمیر مدت ها قبل از خودکشی و حتی ارتباط سمیر با ماری را دید و توجیه کرد. و همین جاست که بازیگر نقش اصلی حضور اش را در «گذشته» تثبیت می کند.
گذشته همان طور که در عنوان فیلم هم آمده ایفاگر نقش اصلی این داستان است. گذشته ای که مانند صحنه افتتاحیه فیلم فقط در زمانی که اتوموبیل به یک باره ترمز می کند، حواس آدم ها را به خود جلب می کند و نگاه آنها را به عقب برمی گرداند. و طبق روال فیلم های فرهادی، در تیتراژ بازیگر نقش اول خودش را نشان می دهد و پس از چند ثانیه با برف پاک کن های اتوموبیل حضورش محو می شود. محوریت گذشته و تاثیر آن بر زندگی امروز دست مایه ساخت فیلم های مختلفی بوده و شاید درخشان ترین آن را بتوان «جایی برای پیر مردها نیست» ساخته برادران کوئن دانست. اما تفاوت فیلم فرهادی با فیلم کوئن ها در این است که «گذشته» نه شخص و نه نمادی از گذشته را مقصر نمی داند.
بر خلاف «جایی برای...» که در صحنه پایانی تامی لی جونز با تعریف کردن خوابش مقصر اصلی را نسل گذشته و پدرانشان معرفی می کند، «گذشته» خود را با صحنه دست های در آغوش گرفته سمیر و همسرش و چشمان منتظر تماشاگران به پایان می رساند.
فرهادی جهان معنایی وسیعی به تماشاگرش عرضه می کند که شاید در ظاهر در رابطه بین چند شخصیت درون یک خانواده خلاصه شود اما یافتن پاسخ اصلی پشت این نقاب ظاهری اش مانند سفر به انتهای فضای لایتناهی است که هر چه قدر پیش بروی باز هم راه ادامه دارد. حتی اگر همسر سمیر حالش خوب شود، احمد و ماری زندگیشان را ازسر بگیرند و روال همه چیز مانند گذشته شود ولی باز هم این آغاز ماجراهای جدید است. زندگی آنها در آینده به مسیری خواهد رفت که اتفاقات امروز برایشان رقم زد. ولی دیگر همین هم تا آن موقع به گذشته تبدیل شده است.
گفتنی است که نسخه دوبله شده این فیلم هم اینک ئر تعدادی از سینماها بر روی پرده است
