همه این واکنش ها نشان می دهد که سابقه سازنده "تاکسی" بر جنبه هنری فیلم غلبه کرده و از طرفی رئيس سازمان سينمايي هفته گذشته با ارسال نامه اي به دبير جشنواره برلين نسبت به رويکرد سياسي اين جشنواره اعتراض کرده بود. جالب اينکه پناهي پس از برنده شدن فيلمش در گفت و گو با يکي از خبرگزاريهاي داخلي نامه ايوبي را مودبانه خوانده که حرفهاي زيبايي هم در آن هست ولي کاش گوينده اش هم به آن عمل مي کرد!
پناهي که به دليل ممنوع الخروج بودن و عليرغم اصرار مقامات جشنواره فيلم برلين نتوانسته بود در مراسم امسال حضور يابد، خواهرزاده و همسرش را به نمايندگي از خود به جشنواره فرستاده بود که جايزه را نيز «حنا سعيدي»، خواهرزاده پناهي که در فيلم او نيز بازي کرده بود، دريافت کرد.
«تاکسي» روايتي از جامعه ايراني است که هر يک از شهروندان از هر طبقه اي به گونه اي در مشکلات غوطه ورند.
به گوشه ای از این عکس العمل های متفاوت درباره جایزه جشنواره برلین به فیلم تاکسی جعفر پناهی توجه کنید:
حميد بهمني: فهميدن اينکه «تاکسي» سياسي است اصلا نيازي به تماشاي آن ندارد
حميد بهمني، جايزه خرس طلايي فيلم «تاکسي» جعفر پناهي را يک جايزه سياسي خواند و تأکيد کرد در غير هنري بودن اين تشويق نبايد ترديد داشت.
وی در ادامه افزوده که، بديهي است که جايزه جشنواره برلين به هر کسي از سينماي ما يک جايزه سياسي است چون جهت گيري اينگونه جشنواره ها بر ما محرز است. شايد ما مقهور اسم سازنده بشويم و بگوييم اين فيلم قطع به يقين اثر خوبي از آب در آمده است، اما فيلمي که تمام مدت در يک تاکسي مي گذرد و قطعا بر محور ديالوگ مي چرخد، چه حسني مي تواند داشته باشد، تا اندازه اي که مورد توجه و پسند فستيوال هاي اسم و رسم دار خارجي هم قرار بگيرد؟ نگاه من اين است که اين فيلم مورد حمايت سياسي قرار گرفته است. جعفر پناهي نيز کارگرداني است که با جمهوري اسلامي ايران زاويه پيدا کرده وبيگانه ها نيز همين افرادي را دوست دارند که با اين کشور مسئله دارند.
وي افزود: براي فهميدن اينکه اين نوع از فيلم ها سياسي است، اصلا نيازي به تماشاي آنها وجود ندارد. شما فيلم «بدون مرز» را در نظر بگيريد که در جشنواره توکيو جايزه اول را گرفته اما در جشنواره لوکارنو پذيرفته نشده است، چون نگاه اين فيلم يک نگاه ضد استکباري ست. فيلم آقاي پناهي اما به راحتي پذيرفته مي شود؛ بنابراين به سادگي مي توان فهميد چه ماجراهاي سياسي و غير سينمايي اي پشت اين جايزه دادن ها خوابيده است. به همين دليل هم هست که در آينده هيچ احتمالي براي پذيرفته شدن فيلمي مثل «مزار شريف» در چنين جشنواره هايي وجود ندارد.
سامان سالور: فضاي سياسي برلين منحصر به سينماي ايران نيست
سامان سالور يادآور شد سياسي بودن جشنواره برلين چيزي نيست که صرفا دامنگير ايران و سينماي آن باشد. بردن جايزه از جشنواره برلين يا هر فستيوال ديگر باعث افتخار است. آقاي پناهي از بدنه همين سينماست. ايشان در تلويزيون همين مملکت فعال بوده و در همين جا تحصيل کرده است. ما خودمان با سياسي کردن شرايط، کاري کرديم که فيلمسازي براي او سخت شود. جعفر پناهي با همان تفکر هميشگي خود، فيلمش را ساخته و اين باعث خوشحالي سينماست. ما همچنين مشعوفيم از اينکه سينماي ايران بار ديگر يک جايزه بين المللي دريافت کرده است. وي افزود: نمي توان انکار کرد که جشنواره برلين داراي فضايي سياسي است اما اين فضا تنها براي ايران و سينماي ما نيست. پيش از اين در سينماي کره شمالي، چين، امريکاي جنوبي و ... چنين اتفاقاتي افتاده و فيلمساز با توجه به اتفاقات سياسي رخ داده، فيلم ساخته و فيلمش نيز مورد توجه قرار گرفته است. قطعا فيلم آقاي پناهي به دليل شرايط ويژه اي که دارد برجسته شده، بهتر ديده شده و حتي ممکن است برخي حاشيه ها در کنار آن بوده باشد اما اين به آن معنا نيست که ما ناراحت بشويم که چرا چنين فيلمي جايزه گرفته يا نگران باشيم يا بخواهيم ارزش فيلم را کم کنيم. آقاي پناهي جزو فيلمسازهاي خوب، خوش سابقه و کاربلد سينماي ايران است و اميدوارم هر چه زودتر شرايط براي او به نحوي پيش برود که اينگونه هر حرکتش را به سياسي بودن تعبير نکنند و ما نيز سعه صدر داشته باشيم و بپذيريم که سينما با تنوع و تضارب آراء روبروست.
سامان سالور در پايان گفت: اتفاقي که الان در برلين با فيلم پناهي افتاده سه سال قبل با فيلم فرهادي افتاد و ساخته ايشان توانست خرس طلايي را بگيرد اما آن زمان تا اين حد اين جايزه، سياسي تعبير نشد، حتي با وجود اينکه در ميان کار، پروانه ساخت فيلمنامه باطل و فيلمش در ميانه فيلمبرداري توقيف شد اما با تلاش و هوشمندي آقاي فرهادي، بعد از مدتي کار دوباره از سر گرفته شد. بايد دانست شرايط به وجود آمده براي جعفر پناهي باعث شده که عده اي جايزه اش را غيرهنري بدانند، حال آنکه بايد براي اين اتفاق بسيار خوشحال هم بود و به او تبريک گفت.
جمال ساداتيان: خرس طلايي «تاکسي» در شرايط فعلي، به نفع ايران است
جمال ساداتيان، جايزه جعفر پناهي از جشنواره برلين را باعث خوشحالي سينماي ايران توصيف کرد.
به هر جايزه جهاني به خاطر وجه ملي که دارد بايد افتخار کرد. نه تنها در عالم هنر، بلکه در مسابقات ورزشي هم وقتي به خاطر موفقيتي پرچم جمهوري اسلامي برافراشته مي شود، هر ايراني احساس افتخار و غرور مي کند و با جايزه جعفر پناهي نيز ما احساس خوبي داريم چون نام کشورمان مطرح شده است. در اوضاع آشفته امروزي هم عليه ايران بسيار جوسازي مي شود و چنين درخشيدن هايي باعث مي شود چهره فرهنگ دوست خود را بيش از پيش به جهانيان نشان دهيم. قبل از ديدن فيلم هم نمي توان برداشتي داشت و به درستي ارزيابي کرد جايزه آن هنري بوده يا سياسي. علي الحساب، از اين جايزه به عنوان يک سينماگر ايراني خوشحالم.
سخنگوي وزارت ارشاد :رويکرد جشنواره برلين سياسي شده است
سخنگوي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي گفت: جشنواره فيلم برلين اعتبار فرهنگي و هنري خود را به دليل نوع موضع گيري نسبت به سوژه هاي سياسي، از دست داده است.
حسين نوش آبادي گفت و گو با ايرنا افزود: چنانچه اين روند ادامه يابد، بايد آن را جشنواره سياسي و نه فيلم، هنري و فرهنگي ببينيم. وي اضافه کرد: جشنواره فيلم برلين بيشتر رويکردي سياسي پيدا کرده تا هنري و اين موضوع آسيبي جدي به اين جشنواره است.
نوش آبادي درباره حضور برخي هنرمندان ايراني در جشنواره فيلم برلين نيز گفت: چند سالي است که شاهد اقدامات سياست آميز داوران و متوليان اين جشنواره نسبت به جمهوري اسلامي ايران و انتخاب فيلم هايي که از نظام اسلامي به نوعي سياه نمايي دارد، هستيم.
سخنگوي وزارت ارشاد ادامه داد: انتخاب و برنده شدن چنين فيلم هايي در جشنواره برلين نشان مي دهد؛ رويکردها و جهت گيري هاي اين جشنواره بر خلاف منشور اين گونه جشنواره ها بيشتر سياسي شده است.
وي با بيان اينکه در چنين جشنواره هايي بايد به مباحث هنري و اصالت هاي فني، تخصصي و هنري پرداخته شود نه پردازش هاي سياسي، گفت: برگزارکنندگان اين جشنواره از محدوديت و محروميت دو دهه اي فيلمساز و اينکه بدون دريافت مجوز از دستگاه فرهنگي کشور به صورت مخفيانه فيلم توليد کرده مطلع بودند؛ ضمن اينکه اغلب فيلم هاي اين فيلمساز انتقادي نيست؛ بلکه عنادي است که در آنها مشاهده مي شود.
سخنگوي وزارت ارشاد تصريح کرد: فيلمسازاني که به هر دليل آثار يا فعاليتشان در کشورمان با مشکل مواجه است نبايد آب در آسياب مخالفان و دشمنان بريزند؛ آنها بايد پايبندي به اصالت هاي ايراني و اسلامي خود را نشان دهند و حاضر نشوند براي دريافت جايزه در جشنواره اي و کسب اعتبار کاذب، با اعتبار و اصالت هاي فرهنگي و ديني يک کشور و ملت بازي کنند.
نوش آبادي افزود: اين فيلمسازان نبايد دستمايه اي براي هجمه عليه کشور و نظام شوند و ناخودآگاه بازيچه دست ديگران قرار گيرند و آثارشان به عنوان ضديت با کشورشان انتخاب شود.
وي با طرح اين پرسش که آيا در چنين جشنواره اي فيلمي که در برگيرنده نقاط قوت و مثبت کشور و ملتي است جايزه مي گيرد؟ ادامه داد: چرا امروز بايد در جشنواره هايي مانند برلين فيلم هاي ضدايراني که در آن جلوه هايي از نقاط کور و سياه به زعم عده اي مطرح شده و به عنوان فيلم منتخب برگزيده شوند؟
نوش آبادي افزود: اگر آنها جنبه بي طرفي خود را حفظ مي کردند و به دور از نگاه هاي سياسي و مخالفت هاي اصولي با يک کشور، به واقعيت ها و توانمندي هاي هنري کشور مي پرداختند شاهد چنين اتفاقاتي نبوديم. وي تصريح کرد: نبايد جشنواره هايي با برند جهاني مانند برلين که جايگاه و اعتباري براي خود کسب کرده است؛ آلوده مسايل داخلي و سياسي کشورها شود و اعتبار خود را با فيلمسازاني که محدوديت و مشکلاتي دارند زير سوال ببرد.
سخنگوي وزارت ارشاد در عين حال گفت: البته با اصل حضور هنرمندان ايراني و افرادي که مي توانند آثاري عرضه کنند که باعت اقتدار فرهنگي کشور و نظام شود موافقيم.
نوش آبادي افزود: امروز همه فيلمسازان و هنرمندان جهان تلاش مي کنند در جشنواره هاي مختلف براي کشور و مردم خود اعتبار و اقتدارآفرين باشند، اما شاهديم عده اي براي مورد تحسين قرار گرفتن توسط ديگران، به اصالت ها و واقعيت هاي کشوري که نيازمند عرضه جنبه هاي مثبت است پشت پا مي زنند و نه اينکه بخواهند وجوه منفي جامعه خود را نشان دهند.
وي خاطرنشان کرد: البته ممکن است محدوديت ها و موانع اينگونه افراد در داخل کشور برطرف شود و استقبال مي کنيم از اينکه اينگونه هنرمندان به جاي اينکه بروند آثار خود را به ديگران عرضه کنند بيايند در داخل کشور با تعهداتي که کشور و مردمشان خواهند داشت آزادانه فعاليت کنند تا شاهد چنين اقداماتي نباشيم که باعث زير سئوال رفتن اعتبار فرهنگي و هنري کشور شود.
مسوولان جشنواره فيلم برلين، در حالي شب گذشته (شنبه) جايزه خرس طلايي اين جشنواره را به يکي از فيلمسازان ايراني دادند که پيش از اين، حجت الله ايوبي رييس سازمان سينمايي در پي رفتار جهت دار دبير جشنواره برلين درباره اين فيلمساز، در نامه اي به وي گلايه خود را نسبت به اين رفتار اعلام کرده بود.
در بخشي از نامه ايوبي به «کاسليک» دبير جشنواره فيلم برلين آمده است: من هم مانند ميليون ها علاقه مند به سينما، صداي مهيب پاي سياست را در جشنواره برلين مي شنوم. من هم مانند همه آنها دوست داشتم برلين يادآور فرهنگ و هنر باشد. اما گويي شما سياست را بر هنر ترجيح داديد. صداي پاي سياست مي آيد؛ و آجرهايي که در جشنواره شما روي هم قرار مي گيرد به سرعت ديوار برلين تازه اي بر گرد جشنواره شما خواهد کشيد. ديواري که مي تواند به مراتب بلندتر از ديوار چين باشد؛ و سياست يعني جدايي؛ يعني ديوار برلين... و فرهنگ و سينما اما، يعني برچيدن پرچين ها و ديوارها...
جشنواره فيلم برلين هر ساله بهمن ماه (فوريه) در برلين آلمان برگزار مي شود.
جعفر پناهي: به ايوبي پيغام دادم فيلمم را در فجر نشان دهيد تا از مسابقه برلين خارجش کنم
جعفر پناهي کارگردان سينماي ايران جايزه خرس طلايي جشنواره فيلم برلين را بدست آورد اما معتقد است که اگر فيلم در ايران به نمايش درميآمد؛ آن را از برلين خارج ميکرد. به مناسبت دريافت اين جايزه خبرگزاري ايلنا با جعفر پناهي گفتگوي کوتاهي انجام داده که درپي ميآيد.
*آقاي پناهى؛ دريافت جايزه خرس طلائي برلين را به شما تبريك ميگوييم. درباره اين جايزه نظري داريد؟
ـ طبيعتا خوشحالم هم براي خودم و هم براي سينماي ايران.
*شما نامه آقاي ايوبي به رئيس فستيوال برلين را خوانديد؟
ـ بله به محض انتشار خواندم.
*نظرتان چيست؟
ـ به نظرم نامه مودبانهاي بود.
*نظر ديگري نداريد؟
ـ من هم وقتي خواندم آخرش گفتم همين؟! چون حرفهاي قشنگي بود که فقط حرف بود و ارزشش زماني معلوم مىشد، که گوينده خود نيز به آن عمل مىكرد.
*ولي آقاي ايوبي؛ رئيس فستيوال برلين را به سياسي کاري متهم کردند، چه ربطي به عمل آقاي ايوبي دارد؟
ـ مشکل از همين جا شروع ميشود. ما سالهاست که در کشور خودمان صداي پاي سياست را در عرصه هنر به خصوص سينما ميشنويم که تلاش در آلوده کردن هنر با سياست دارد. اما آقاي ايوبي جدائي هنر از سياست را به ديگران توصيه ميکنند! اين توقع ايجاد ميشود که چرا خودشان به آن عمل نمي کنند؟ً! و ميگذارند سياست ديواري طويلتر از ديوار چين و بلندتر از برج ميلاد در حوزه هنر سينما ايجاد کند.
به ياد داريد چه فيلمهايي در پاي همين ديوار سياست قرباني شدند و هيچگاه رنگ پرده سينما را نديدند و تمام انرژي و تلاش سازندگانشان در قفس توقيف باقي ماند؟ ايشان در آخرين جمله نامه خود گفتهاند فرهنگ و سينما يعني برچيدن پرچينها و ديوارها. جملهاي که در کلام زيباست ولي در عمل ماندگارتر است. پس معتقدم آقاي ايوبي اول بايد ديوارهايي را که خود و مديران ماقبل ايشان بنا کردهاند؛ فرو ريزد و بعد به ديگران هشدار بدهد که ديوار نسازند.
*باتوجه به فشارهايي که روي سازمان سينمائي است؛ چه کاري بايد بکند که نکرده؟
ـ متاسفانه بهانه فشار از بيرون هميشه بوده و خواهد بود. صاحبان قدرت هميشه ما را متهم به ساختن فيلمهاي جشنوارهاي و خارج پسند کردهاند ولي پشت ديوار سياست پنهان شدهاند و نگفتند که هيچگاه به ما اجازه نمايش فيلمهايمان را در ايران ندادهاند! امري که اگر اتفاق ميافتاد ترس از ديده شدن فيلمهاي ايراني در فستيوالهاي خارجي از بين مى رفت و ابزاري خوب براي معرفي بيشتر سينماي ايران ميشد. مثلاً همين زمان بهترين فرصتي بود که ايشان مىتوانستند نشان دهند که قصد ساختن ديوار بلندتري را ندارند و چون بهانه نامهشان فيلم تاکسي بود.
بعداز انتشار نامه ايشان، پيشنهاد كردم در روزهاي باقيمانده جشنواره فيلم فجر «تاکسي» را به نمايش درآورند، درعوض من هم به عنوان يک سينماگر ايراني براي نشان دادن حسننيت نامهاي به جشنواره برلين مىدادم و از آنها مىخواستم فيلم را از دايره رقابت خارج کنند چراکه معتقدم هيچ جايزهاي ارزشمندتر از ديدن فيلم توسط هموطنانم در داخل کشور نيست.
*یعني اگر فيلمتان در جشنواره فجر به نمايش درمىآمد؛ آن را از رقابت برلين خارج ميكرديد؟
ـ بله، همه فيلمسازان ايراني دلشان ميخواهد فيلمشان اول در کشورشان به نمايش درآيد اما ديوار سياست هميشه مانع نمايش اين فيلمها در ايران شده است.
*همين؟!
ـ بله همين! با آنکه هيچوقت اهل پيغام دادن به هيچ مدير دولتي نيستم، همين پيشنهاد را پنج دقيقه بعداز انتشار نامه آقاي ايوبي، توسط يکي از سينماگران به اطلاع ايشان رساندم.
*و عکس العمل آقاي ايوبي چه بود؟
پيغام فرستادند با مشاورانشان صحبت خواهند کرد. من تا آخرين روز جشنواره فجر منتظر تصميم ايشان بودم. براى اطمينان ميتوانيد خودتان اين را از آقاي ايوبي پيگيري کنيد.
