در بیانیه‌ای که روز یکشنبه توسط پسرش آلوارو بارگاس یوسا در شبکه ایکس (توییتر) منتشر شد، آمده است: «با اندوهی عمیق به اطلاع می‌رسانیم که پدرمان، ماریو بارگاس یوسا، امروز در لیما در آرامش و در میان خانواده‌اش چشم از جهان فروبست.»
یوسا بیش از هر چیز با رمان‌هایی مانند «گفتگو در کاتدرال» (۱۹۶۹)، «جنگ آخرالزمان» (۱۹۸۱) و «خاله خولیا و نمایشنامه‌نویس» (۱۹۷۷) که در سال ۱۹۹۰ با بازی باربارا هرشی و کیانو ریوز به فیلم «آهنگ در فردا» (Tune in Tomorrow) اقتباس شد، در خاطره‌ها خواهد ماند.
در سال ۲۰۱۰، آکادمی نوبل سوئد به او جایزه نوبل ادبیات را اعطا کرد و دلیل آن را «ترسیم ساختارهای قدرت و تصاویر تند و گویای او از مقاومت، شورش و شکست فرد» عنوان کرد.
سه فرزند این رمان نویس در بیانیه روز یکشنبه خود گفتند که «درگذشت او بستگان، دوستان و خوانندگانش را در سراسر جهان اندوهگین خواهد کرد.»
آنها افزودند: «اما امیدواریم همانطور که ما تسلی می‌یابیم، آنها نیز با این واقعیت آرامش پیدا کنند که او زندگی طولانی، پرماجرا و پرباری داشت و آثاری از خود به جا گذاشت که از او ماندگارتر خواهند بود.»
به گفته این بیانیه، یوسا در مراسمی خصوصی با حضور خانواده و دوستان نزدیکش تشییع خواهد شد.
دینا ارسیلیا بولوآرته زگارا، رئیس جمهوری پرو، در پیامی در شبکه‌های اجتماعی به خانواده بارگاس یوسا تسلیت گفت و نوشت: «بیارام، ای پرویی نامدار تمام دوران.»
دفتر ریاست جمهوری پرو نیز در بیانیه‌ای در ایکس نوشت: «نبوغ فکری و آثار گسترده او میراثی جاودان برای نسل‌های آینده خواهد بود. عمیق‌ترین تسلیت‌های خود را به خانواده، دوستان و جهان ادبیات اعلام می‌کنیم.»
بارگاس یوسا در آرکیپای جنوبی پرو به دنیا آمد و سال‌های نخست زندگی خود را در کوچابامبای بولیوی گذراند، جایی که پدربزرگش کنسول پرو بود. سپس به مدرسه نظامی و دانشگاه ملی سن مارکوس در لیما رفت.
او اولین اثر خود را در سال ۱۹۵۲ منتشر کرد؛ نمایشی به نام «لا گیدا دل اینکا» و خیلی زود به نویسنده‌ای ثابت در مطبوعات ادبی پرو تبدیل شد.
یوسا به عنوان روزنامه‌نگار و گوینده رادیو کار می‌کرد و پس از تحصیل در دانشگاه مادرید، به پاریس نقل مکان کرد.
در سال ۱۹۶۳، اولین رمان خود به نام «لا سیداد ای لوس پرروس» (در انگلیسی با عنوان «عصر قهرمان» شناخته می‌شود) را منتشر کرد که با استقبال گستردهای روبه‌رو شد. این اثر به بیش از ده زبان ترجمه شد و پس از آن رمان‌هایی مانند «خانه سبز» (۱۹۶۶) و «کاپیتان پانتوجا و خدمات ویژه» (۱۹۷۳) را منتشر کرد.
پس از اقامت در لندن (جایی در کالج کینگ تدریس می‌کرد)، ایالات متحده (یک سال به عنوان نویسنده میهمان در دانشگاه ایالتی واشنگتن) و بارسلون، در سال ۱۹۷۴ به لیما بازگشت. مجموعه مقالات ترجمه‌شده او در سال ۱۹۷۸ به انگلیسی منتشر شد.
در سال ۱۹۹۰، یوسا با شعار لیبرالیسم کلاسیک - باور به ابتکار فردی و آزادی از دخالت دولت - برای ریاست جمهوری پرو نامزد شد.
پس از شکست در انتخابات دور دوم از آلبرتو فوجیموری، نامزد مستقل، به اسپانیا نقل مکان کرد و در سال ۱۹۹۳ تابعیت این کشور را گرفت. یک سال بعد، جایزه ادبی معتبر سروانتس را دریافت کرد.
از رمان‌های بعدی او میتوان به «سور بز» (۲۰۰۰) و «دختر بد» (۲۰۰۶) اشاره کرد.
هنگامی که یوسا در سال ۲۰۱۰ برنده جایزه نوبل شد، در مصاحبه‌ای به برگزارکنندگان گفت که از گوستاو فلوبر، نویسنده فرانسوی، الهام گرفته است «چون او - بدون اینکه نابغه به دنیا آمده باشد - از طریق تلاش، تعهد، پشتکار و انضباط، نبوغ خود را ساخت.»
یوسا همچنین توضیح داد که چگونه معتقد بود ادبیات و سیاست به هم مرتبط هستند:
«من متقاعد شده‌ام که برای مثال، فرهنگ دموکراتیک - فرهنگی مبتنی بر آزادی و احترام به حقوق بشر - تنها به این دلیل ممکن شد که افرادی داشتیم که از طریق هنر، ادبیات و فرهنگ به‌طور کلی، نسبت به رنج‌ها، بی‌عدالتی‌ها، نابرابری‌ها و سوءاستفاده‌هایی که در زندگی واقعی گسترده بودند، حساس شده بودند.»
«پس فکر می‌کنم ادبیات هم لذت است و هم ابزاری بسیار مهم برای پیشرفت در زندگی.»
عبدالله کوثری تا کنون بیش‌ترین تعداد از آثار یوسا را به فارسی ترجمه کرده است؛ شامل «گفت‌وگو در کاتدرال» (نشر لوح فکر)، «جنگ آخرالزمان» (نشر آگه)، «مرگ در آند» (نشر آگاه)، «سور بز» (نشر علم)، «عیش مدام» (نشر نیلوفر) و «چرا ادبیات؟» (نشر لوح فکر).
احمد گلشیری نیز از آثار این نویسنده، ترجمه «سال‌های سگی» و «چه کسی پالومینو مولرو را کشت؟» را توسط انتشارات نگاه به چاپ رسانده است.
همچنین اسدالله امرایی «چه کسی پالومینو مولرو را کشت؟» را با نام «راز قتل پالومینو مولرو» ترجمه کرده و توسط نشر علم به چاپ رسانده است.
ترجمه‌ای از «عصر قهرمان» (The Time of the Hero) ماریو بارگاس یوسا هم توسط هوشنگ اسدی منتشر شده که همان رمانی است که احمد گلشیری آن را با نام «سال‌های سگی» ترجمه کرده است.
خجسته کیهان نیز دو کتاب از یوسا را به فارسی برگردانده که ترجمه کتاب «دختری از پرو» توسط نشر پارسه منتشر شده است؛ اما کتاب «ماهی در آب» که خاطرات یوسا را به زبان خودش شامل می‌شود، توسط کیهان ترجمه شده و قرار است توسط نشر ثالث به چاپ برسد.
ترجمه «سردسته‌ها» این نویسنده نیز توسط آرش سرکوهی از سوی نشر چشمه منتشر شده است.
«راه بهشت» او هم توسط حمید یزدان‌پناه ترجمه شده و توسط نشر علم به چاپ رسیده است.
همچنین از میان آثار ماریو بارگاس یوسا، «واقعیت نویسنده» با ترجمه مهدی غبرایی توسط نشر مرکز منتشر شده است.
«دوشیزه خانم تاکنا» نیز عنوان کتاب دیگری از این نویسنده است که توسط آزاده آل محمد به فارسی برگردانده و توسط نشر ویدا منتشر شده است.
کتاب «زندگی واقعی آلخاندرو مایتا» هم توسط حسن مرتضوی به فارسی برگردانده شده است.
همچنین «مردی که حرف می‌زند» عنوان کتاب دیگری به قلم یوساست که توسط قاسم صنعوی ترجمه شده و توسط نشر توس انتشار یافته است.
