در این دو ماه اخیر، بعد از دیدن فیلم های دو کارگردان مشهور سینما، "پسران جرسی" کلینت ایستوود و "لوسی" لوک بسون کمی از فیلم ها و فیلمسازها ناامید شده بودم و در به در دنبال نشانی بودم که این یاس و ناامیدی را علاج کند و بگوید که نه، اینطور که فکر می کنی نیست، هنوز فیلمسازهایی هستند که می توانند فیلم خوب بسازند. در این گیر و دار فیلم "طلوع سیاره میمونها" به کارگردانی مت ریوز نوید و نشانه ای شد بر امیدواری. فیلمی در ابعاد بزرگ با یک حس واقع گرایانه قوی؛ فیلمی که حرف های زیادی درباره رابطه انسان و حیوان برای گفتن دارد و خط باریک و ظریفی که این دو را از هم جدا می کند. فیلم به حدی زیبا و بزرگ و باشکوه است و توامان پر محتوا و پر معنا و تفکربرانگیز. و یک دوستدار سینمای خوب، مگر جز این را می خواهد؟   

پیر بول نویسنده فرانسوی رمان "پل رودخانه کوای" در سال 1963 رمانی علمی تخیلی نوشت به نام "سیاره میمونها" پنج سال بعد فرانکلین جی. شافنر با استفاده از این رمان فیلمی ساخت که مورد استقبال تماشاگران و منتقدان قرار گرفت. از آن سال به حالا کارگردان های مختلف سعی کردند دنباله هایی بر این فیلم بسازند که هر کدام ضعف ها و قوت های خودشان را داشتند، آخرین مورد این دنباله سازی ها مربوط به فیلم "خیزش سیاره میمونها" به کارگردانی روپرت وایات بود که آن هم با فروش خوب و استقبال منتقدها مواجه شد. و حالا بار دیگر دنباله ای از فیلم اول ساخته شده که اگر نگوییم کم از آن ندارد بیشتر و قابل تحسین است.

10 سال از وقتی که ویروس 113 باعث درهم شکستن تمدن بشری و جنگ بیم انسانها و میمونها شده است می گذرد. حالا "سزار" فرماندهی یک دولت و نسل جدید میمونها را در جامعه ای که در جنگل مویر زندگی می می کنند برعهده دارد. یک روز چشم آبی پسر سزار و اش در حالی که در جنگل می گردند با یک انسان، کارور، مواجه می شوند. کارور از ترسش به آنها شلیک می کند و پسر سزار مجروح می شود. کارور دوستانش را که تحت فرماندهی شخصی به نام مالکوم هستند را خبر می کند و چشم آبی هم خودش را به سایر میمونها می رساند و به آنها خبر می دهد که انسانها وارد محوطه آنها شده اند. سزار در برخورد با انسانها به آنها دستور می دهد که آنجا را ترک کنند. بقیه انسانهایی که توانسته اند به صورت ژنتیکی از دست ویروس کشنده در امان بمانند در شهر سانفرانسیسکو در برج های محافظت شده و شهری ویران زندگی می کنند. میمونی دیگر به نام "کوبا" که از بدرفتاری های انسانها کینه به دل دارد سزار را ترغیب می کند تا به همراه لشکری به شهر بروند. سزار به انسانها پیام می دهد که میمونها جنگ را دوست ندارند فقط به خاطر شکسته شدن قلمروشان می جنکند و از انسانها می خواهد که آنها هم در قلمروهای معین شده شان بمانند. مالکوم رهبرشان دریفوس را متقاعد می کند که به او سه روز مهلت دهد تا او بتواند بین میمونها صلح برقرار کند تا بتواند به سد آبی تولید برق دست یابد و انرژی شهر را تامین نماید. مالکوم به روستای میمونها می رود تا به امورات سد برقی بپردازد الی همسر مالکوم و پسرش نیز همراه او هستند در حین کار کردن با میمونها رابطه بهتر می شود و بی اعتمادی ها کم رنگ تر می شود. اما زمانی که کارور با تفنگی خالی پسر سزار را تهدید می کند باز وضع به حالت قبلی برمی گردد. همسر مالکوم به مداوای بیماری همسر سزار می پردازد و او را با آنتی بیوتیک درمان می کند. اما همچنان تنش ها بالا می گیرد و کوبا اسلحه خانه ای در خانه سزار پیدا می کند و از مدارای سزار با انسانها گله می کند بگو مگوهایی آنها به دعوا می کشد اما از آنجایی که سزار هیچ میمونی را نمی کشد او را به خاطر رفتارش می بخشد اما کوبا به اسلحه خانه می رود و اسلحه ای را می دزدد و دو نکهبان را هم می کشد و سپس کارور را می کشد و فندک و کلاه او را هم برمی دارد. ژنراتور برقی بالاخره درست می شود و آنها جشن می گیرند اما کوبا خانه میمونها را آتش می زند و به دور از چشم دیگران گلوله ای هم به سینه سزار می زند و او از بالای درخت به پایین می افتد و کوبا اداره امور را به دست می گیرد و میمونها را برای جنگ با انسانها ترغیب و متحد می کند میمونها اسلحه خانه را غارت می کنند و به دروازه شهر حمله می کنند و وارد شهر شده و انسانها را دستگیر می کنند اما دریفوس از راه مخفی فرار می کند در این بین اش نمی تواند انسانها را بکشد کوبا او را هم می کشد، انسانها و میمونها درگیر جنگ با یکدیگر می شوند و این در حالی است که عناصر میانه رو در هر دو طرف می کوشند که طرفین را وادار به مذاکره با یکدیگر کنند و نقطه پایانی بر جنگ بگذارند، اما عناصر افراطی هر دو دسته نیز در تلاشند تا چنین مصالحه ای صورت نگیرد زیرا آنها به چیزی کمتر از نابودی کامل طرف مقابل راضی نیستند.

 فیلمی که در سال 2011 از این سری ساخته شده پایان بندی ای عجولانه داشت که فیلم "طلوع سیاره میمونها" با اضافه کردن خط داستانی اصلی مجموعه و به جلو راندن آن، نقص فیلم 2011 را برطرف می کند و از طرفی هم مرحله به مرحله به نقطه آغاز درهم آمیزی با سیاره میمونها (فرانکلین شافنر 1968) نزدیک تر می شود و همه این ها به نحوی صورت می گیرد که در عین حال فیلم هویت یکه و  مختص به خودش را هم حفظ می کند. ساختار روایی فیلم به قول جیمز براردینلی، منتقد آمریکایی، همانند یک تراژدی شکسپیری عمل می کند و بیراه نیست اگر گفته شود که به دلایلی که در فیلم موجود است ژولیوس سزار شکسپیر، منبع الهامی فیلم بوده است. داستان فیلم همانند سایر فیلم های سیاره میمونها تمثیلی است اما هیچ حسی از موعظه گری یا خام دستی در آن دیده نمی شود.

فیلم استعاره ای بی نظیر درباره جنگ طلبی و حرکت در مسیر صلح به جنگ است. اینکه همیشه حتی اگر مردمانی خردورز و اینده نگر در دو سوس تقابل باشند که از رفتن به سمت نابودی های جنگ اکراه دارند، کسانی هم هستند که بنا به علت هایی چون انتقام، نفرت، ماموریت، طمع، قدرت طلبی، حسادت و غیره مسیر را هموار می کنند و آنها که در ظاهر بیش از همه از یکدیگر نفرت دارند بیشتر از همه هم در جهت این خواسته مشترک، جنگ، حرکت می کنند. مسلما این سخن جدیدی نیست اما اینجا با صبر و حوصله و مقدمه چینی و دراماتیک و بسیار جذاب بیان شده و می تواند در این زمانه، استعاره ای برای بسیاری از نقاط جهان پرحادثه جهان ما باشد. هشدار به اینکه ممکن است فرایند چنین جنگ طلبی ای برآمدن سیاره میمونها باشد.

فیلم کاراکترهای انسانی و کاراکترهای میمونی اش را به خوبی پرداخت کرده است. تا 15 دقیقه ابتدایی فیلم هیچ خبری از آدم ها نیست صحنه های آغارین فیلم متمرکز بر پرداخت کاراکترهای میمونی و توصیف جامعه آنهاست. شخصیت های میمونی از جمله سزار، موریس اورنگوتان، چشم آبی (پسر بزرگ سزار) و کوبای بداخم و همچنین شخصیت های انسانی نیز به غیر از مالکوم و دریفوس، الی (همسر مالکوم)، الکساندر (پسر مالکوم)، کارور. هر دو  گروه از کاراکترهای به صورتی پرداخت شده اند که مجال نشان دادن احساسات ژرف و حالات روحی شان به بهترین نحوی خود را در خط روایی فیلم پیش می برند مثلا در صحنه ای که دریفوس موفق می شود کامپیوترش را احیا کند برای اولین بار پس از فروپاشی تمدن انسانی، عکس هایی از خانواده نابود شده اش را پیدا می کند و می بیند که صحنه ای غم انگیز است که تماشاگر را با خصوصیات شخصیتی دریفوس آشنا می کند.

گرچه یک پنجم فیلم از صحنه های اکشن تشکیل شده است اما فیلم عمدتا درباره داستان گویی و توصیف دنیاهای موردنظرش است و هیچ عجله ای برای نشان دادن نبرد بین انسانها و میمونها که قرار است اوج و مرکز تعارض فیلم باشد، ندارد و با متانت خاصی پیش می رود. میمون ها چنان با ظرافت از کار در آمده اند که کوچکترین نشانه ای از تصنع در آنها دیده نمی شود. فیلمبرداری فیلم هم فوق العاده و زیبا و اثرگذار است دوربین در صحنه های اکشن چنان پرتحرک است اما از شیوه معمول فیلمبرداری پرتکان فیلم های اکشن سال های اخیر فاصله دارد. نماهای بلند و فراگیر در فیلم ارجحیت دارند و فیلمساز از نماهای نامتعارف نقطه ی دید بهره های خوبی برده است همه اینها دست به دست هم داده اند تا فیلم از فیلم های پرهزینه متعارف و کلیشه ای تابستانی متمایز شود. همان نبرد و تعارض هم به حدی خوب پیش می رود و عالی روایت می شود که راه برای ساخته شدن دنباله بعدی باز شود. فیلم همانند هر دنباله موفقی جان تازه ای به مجموعه می دهد و در عین حال به دام تکرار و رکود نیز نمی افتد.

 "طلوع سیاره میمونها" (Dawn of the Planet of the Apes)

کارگردان: مت ریوز

فیلمنامه: مارک بومبک، ریک جافا، آماندا سیلور

مدیر فیلمبرداری: مایکل سرسین

موسیقی: مایکل جیاچینو

بازیگران: اندی سرگیس (سزار)، جیسون کلارک (مالکوم)، گری اولدمن (دریفوس)، کری راسل، توبی کبل

محصول 2014 آمریکا به مدت زمان 131 دقیقه

امتیاز در راتن تومیتوز: 91 درصد براساس 234 نقد

امتیاز در متاکریتیک: 79 درصد براساس 48 نقد